स्वामी दयानन्दः
प्रश्न 1.
स्वामी: दयानन्दः कः?
(A) पाटलिपुत्रासंस्कृतसंस्थानस्य संस्थापकः
(B) समग्रविकाससंस्थानस्य संस्थापकः
(C) आर्यसमाजस्य संस्थापक :
(D) ब्रह्मसमाजस्य संस्थापकः
उत्तर :
(C) आर्यसमाजस्य संस्थापक :
प्रश्न 2.
समाजस्य शिक्षायाः उद्धारकः कः ?
(A) स्वामी दयानन्दः
(B) राधारमण ओझा
(C) पं. रामस्वरूप शुक्लः
(D) राजाराम मोहन रायः
उत्तर :
(A) स्वामी दयानन्दः
प्रश्न 3.
कस्य प्रचारं दयानन्दः अकरोत् ?
(A) वैज्ञानिकतत्त्वज्ञानस्य
(B) सामाजिकज्ञानस्य
(C) नगरव्यवस्थायाः
(D) शुद्धतत्त्वज्ञानस्य
उत्तर :
(D) शुद्धतत्त्वज्ञानस्य
प्रश्न 4.
दयानन्दस्य जन्म कस्मिन् प्रांते अभवत् ?
(A) बिहारप्रांते
(B) महाराष्ट्रप्रांते
(C) गुजरातप्रांते
(D) झारखंडप्रांते
उत्तर :
(C) गुजरातप्रांते
प्रश्न 5.
स्वामी दयानन्दस्य रचना कः अस्ति ?
(A) सत्यार्थप्रकाशः
(B) रामायणम्
(C) वेदः
(D) पुराणम्
उत्तर :
(A) सत्यार्थप्रकाशः
प्रश्न 6.
कस्य स्थापना 1875 ईस्वी वर्षे अभवत् ?
(A) आर्यसमाजस्य
(B) ब्रह्मसमाजस्य
(C) समग्रविकाससंस्थानस्य
(D) पाटलिपुत्रासंस्कृतसंस्थानस्य
उत्तर :
(A) आर्यसमाजस्य
प्रश्न 7.
दयानन्दस्य निधनः कदा अभवत् ?
(A) 1875 ईस्वी वर्षे
(B) 1883 ईस्वी वर्षे
(C) 1945 ईस्वी वर्षे
(D) 1983 ईस्वी वर्षे
उत्तर :
(B) 1883 ईस्वी वर्षे
प्रश्न 8.
स्वामी दयानन्दः………..आसीत् । रिक्त स्थानानित पुरयत। .
(A) समाजोद्वारकः
(B) कृषक:
(C) द्वारपालक:
(D) लेखकः
उत्तर :
(A) समाजोद्वारकः
प्रश्न 9.
बालकस्य नाम…………….इति कृतम् । रिक्त स्थानानि पूरयत।
(A) मूलविष्णुः
(B) विष्णुः
(C) मूलशङ्करः
(D) ब्रह्मा
उत्तर :
(C) मूलशङ्करः
प्रश्न 10.
शङ्करस्य विग्रहमारुह्य………विग्रहार्पितानि द्रव्याणि भक्षयन्ति । रिक्त स्थानानि पूरयत।
(A) खगाः
(B) मूषकाः
(C) कुकुरः
(D) शावकः
उत्तर :
(B) मूषकाः
प्रश्न 11.
रात्रिजागरणं विहाय मूलशङ्करः……….गतः । रिक्त स्थानानि पूरयत ।
(A) गृहम्
(B) विद्यालयम्
(C) वस्त्रलायम्
(D) भोजनालयम्
उत्तर :
(A) गृहम्
प्रश्न 12.
स्वामी दयानन्दः………..संस्थापकः आसीत् । रिक्त स्थानानि पूरयत ।
(A) पारसीसमाजस्य
(B) सिक्खसमाजस्य
(C) आर्यसमाजस्य
(D) जैनसमाजस्य
उत्तर :
(C) आर्यसमाजस्य
हिन्दी में वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तर
प्रश्न 1.
‘स्वामी दयानन्द’ कौन थे?
(A) आर्य समाज संस्थापक
(B) समग्र विकास संस्थान संस्थापक
(C) ब्रह्म समाज संस्थापक
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर :
(A) आर्य समाज संस्थापक
प्रश्न 2.
स्वामी दयानन्द के बचपन का नाम क्या था?
(A) शंकर
(B) शिवशंकर
(C) मूलशंकर
(D) उमाशंकर
उत्तर :
(C) मूलशंकर
प्रश्न 3.
स्वामी दयानन्द का जन्म किस ग्राम में हुआ था?
(A) झंकारा
(B) टंकारा
(C) लंकारा
(D) अंकारा
उत्तर :
(B) टंकारा
प्रश्न 4.
आर्य समाज की स्थापना किस नगर में हुई?
(A) बंगलोर
(B) मद्रास
(C) मुम्बई
(D) पटना
उत्तर :
(C) मुम्बई
प्रश्न 5.
समाज सुधारक कौन थे?
(A) स्वामी दयानन्द
(B) राधामोहन ओझा
(C) पंडित रामस्वरूप शुक्ल
(D) गणेश ओझा
उत्तर :
(A) स्वामी दयानन्द
प्रश्न 6.
स्वामी दयानन्द का जन्म किस प्रांत में हुआ था?
(A) गुजरात
(B) बिहार
(C) राजस्थान
(D) पंजाब
उत्तर :
(A) गुजरात
प्रश्न 7.
सत्यार्थ प्रकाश किसकी रचना है?
(A) स्वामी दयानन्द
(B) राधामोहन ओझा
(C) पंडित रामस्वरूप शुक्ल
(D) गणेश ओझा
उत्तर :
(A) स्वामी दयानन्द
प्रश्न 8.
आर्य समाज की स्थापना कब हुई?
(A) 1985
(B) 1875
(C) 1705
(D) 1930
उत्तर :
(B) 1875
प्रश्न 9.
मूल शंकर किनका नाम था?
(A) स्वामी दयानन्द
(B) राधामोहन ओझा
(C) पंडित रामस्वरूप शुक्ल
(D) गणेश ओझा
उत्तर :
(A) स्वामी दयानन्द
प्रश्न 10.
स्वामी दयान्नद का जन्म कब हुआ था?
(A) 1985
(B) 1885
(C) 1824
(D) 1930
उत्तर :
(C) 1824
प्रश्न 11.
किसके कहने पर स्वामी दयानंद ने वैदिक ग्रंथ का प्रचार किया?
(A) गिरिजानन्द
(B) अमृतानन्द
(C) बिरिजानन्द
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर :
(C) बिरिजानन्द
प्रश्न 12.
निम्न में कौन मूर्ति पूजा के विरोधी थे?
(A) स्वामी दयानन्द
(B) राधामोहन ओझा
(C) पंडित रामस्वरूप शुक्ल
(D) गणेश ओझा
उत्तर :
(A) स्वामी दयानन्द
प्रश्न 13.
स्वामी दयानन्द के माता-पिता किसके उपासक थे?
(A) शिव
(B) विष्णु
(C) गणेश
(D) इन्द्र
उत्तर :
(A) शिव
प्रश्न 14.
स्वामी दयानन्द का निधन कब हुआ था?
(A) 1875
(B) 1883
(C) 1945
(D) 1983
उत्तर :
(B) 1883
प्रश्न 15.
घर छोड़कर स्वामी दयानन्द कहाँ गये?
(A) काशी
(B) आगरा
(C) मथुरा
(D) दिल्ली
उत्तर :
(C) मथुरा
प्रश्न 16.
आर्य समाज के संस्थापक कौन थे?
(A) स्वामी विवेकानन्द
(B) स्वामी सरस्वत्यानन्द
(C) स्वामी रामतीर्थ
(D) स्वामी दयानन्द
उत्तर :
(D) स्वामी दयानन्द
प्रश्न 17.
हिन्दू समाज को छोड़कर किसने धर्मान्तरण अपनाया?
(A) निर्धन
(B) दलित
(C) अल्पसंख्यक
(D) असहाय
उत्तर :
(B) दलित
संस्कृत में वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तर
प्रश्न 1.
स्वामी दयानन्दः कः आसीत्?
(A) वैज्ञानिकः
(B) कृषकः
(C) राजनेता
(D) समाजोद्वारकः
उत्तर :
(D) समाजोद्वारकः
प्रश्न 2.
मध्यकाले काः भारतीयं समाजम् अदूषयन्?
(A) संस्कृत शिक्षा
(B) कुत्सितरीतयः
(C) अनाचाराः
(D) कलहानि
उत्तर :
(B) कुत्सितरीतयः
प्रश्न 3.
के हिन्दू समाज तिरस्कृत्य धर्मान्तरणं स्वीकृतवन्तः?
(A) दलिताः
(B) वैदेशिकाः
(C) अल्पसंख्यकाः
(D) विशेषज्ञाः
उत्तर :
(A) दलिताः
प्रश्न 4.
स्वामिनः दयानन्दस्य जन्म कुत्र अभवत्?
(A) टकाराग्रामे कारागामे
(B) टकराग्रामे
(C) टाकाग्रामे
(D) टंकराग्रामे
उत्तर :
(D) टंकराग्रामे
प्रश्न 5.
विग्रहार्पितानि द्रव्याणि के भक्षयन्ति?
(A) मूषकाः
(B) विडालाः
(C) पक्षिणः
(D) पण्डिताः
उत्तर :
(A) मूषकाः
प्रश्न 6.
रात्रिणागरणविहाय मूलशंकरः कुत्र गतः?
(A) वनम्
(B) साधुसङ्गातौ
(C) गृहम्
(D) विद्यालयम्
उत्तर :
(C) गृहम्
प्रश्न 7.
स्वामी दयानन्दस्य बाल्यकालस्य नाम किम् आसीत्?
(A) शंकरः
(B) रामशंकरः
(C) हरिशंकरः
(D) मूलशंकरः
उत्तर :
(D) मूलशंकरः
प्रश्न 8.
मूलशंकरस्य जन्म कदा अभवत्?
(A) 1824 ईस्वी
(B) 1724 ईस्वी
(C) 1624 ईस्वी
(D) 1625 ईस्वी
उत्तर :
(A) 1824 ईस्वी
प्रश्न 9.
स्वामिनः दयानन्दस्य मृत्युः कदा अभवत्?
(A) 1785 ईस्वी
(B) 1885 ईस्वी
(C) 1883 ईस्वी
(D) 1884 ईस्वी
उत्तर :
(C) 1883 ईस्वी
प्रश्न 10.
आर्यसमाजस्य स्थापना कस्मिन् वर्षे अभवत्?
(A) 1872 ईस्वी
(B) 1873 ईस्वी
(C) 1874 ईस्वी
(D) 1875 ईस्वी
उत्तर :
(D) 1875 ईस्वी
प्रश्न 11.
आधुनिकभारते समाजस्य शिक्षायाश्च महान् उद्धारकः कः?
(A) स्वामी विवेकानन्दः
(B) स्वामी रामकृष्ण परमहंसः
(C) स्वामी दयानन्दः
(D) स्वामी सरस्वत्यानन्दः
उत्तर :
(C) स्वामी दयानन्दः
प्रश्न 12.
अतः अनेके दलिताः हिन्दुसमाज तिरस्कृत्य …………… स्वीकृतवन्तः। रिक्त स्थानं पूरयता
(A) धर्मान्तरणम्
(B) स्थानान्तरणम्
(C) जनमातरणम्
(D) मरणान्तरणम्
उत्तर :
(A) धर्मान्तरणम्
प्रश्न 13.
वस्तुतः “” प्रतिमायां नास्ति। रिक्त स्थानम् पूरयत।
(A) महादेवः
(B) देवः
(C) भूदेवः
(D) सुखदेवः
उत्तर :
(B) देवः
प्रश्न 14.
ततः मूलशंकरे कः भावः समागतः?
(A) दयाभावः
(B) ज्ञानभावः
(C) साधुभावः
(D) वैराज्ञभावः
उत्तर :
(D) वैराज्ञभावः
प्रश्न 15.
स्वामी दयानन्दः केषाम् ग्रनथानाम् अध्ययन प्रारम्भत?
(A) धर्मग्रन्थानाम्
(B) आर्षग्रनथानाम्
(C) वेदग्रन्थानाम्
(D) नीतिग्रनथानाम्
उत्तर :
(B) आर्षग्रनथानाम्
प्रश्न 16.
यत्र-तत्र ” खण्डनमि स चकार। रिक्त स्थानम् पूरयत।
(A) बाह्याडम्बराणाम्
(B) कर्मकाण्डाणाम्
(C) वेदग्रनथानाम्
(D) नीतिग्रनथानाम्
उत्तर :
(B) कर्मकाण्डाणाम्
प्रश्न 17.
ततः एव मूलशंकरस्य मूर्तिपूजां प्रति ” जाता। रिक्त स्थानम् पूरयत।
(A) श्रद्धां
(B) भक्तिः
(C) आस्था
(D) अनास्था
उत्तर :
(D) अनास्था
प्रश्न 18.
स्वामी दयानन्दः कस्याः संस्थायाः कः?
(A) ब्रह्मसमाजस्य संस्थापकः
(B) पाटलिपुत्रसंस्कृतसंस्थानस्य संस्थापकः
(C) आर्यसमाजस्य संस्थापकः
(D) समग्रविकासंस्थनस्य संस्थापकः
उत्तर :
(C) आर्यसमाजस्य संस्थापकः
प्रश्न 19.
समाजस्य शिक्षायाः उद्धारकः कः?
(A) स्वामी दयानन्दः
(B) राधारमण ओझा
(C) पं. रामस्वरूप शुक्लः
(D) राजाराम मोहन रायः
उत्तर :
(A) स्वामी दयानन्दः ]
प्रश्न 20.
कस्य प्रचारं दयानन्द अकरोत्?
(A) वैज्ञानिकतत्वज्ञानस्य
(B) सामाजिकज्ञानस्य
(C) नगरव्यवस्थायाः
(D) शुद्धतत्त्वज्ञानस्य
उत्तर :
(D) शुद्धतत्त्वज्ञानस्य
प्रश्न 21.
दयानन्दस्य जनम कस्मिन् प्रांते अभवत्?
(A) बिहारप्रांते
(B) महाराष्ट्रप्रांते
(C) गुजरातप्रांते
(D) झारखंडप्रांते
उत्तर :
(C) गुजरातप्रांते
प्रश्न 22.
स्वामी दयानन्दस्य रचना कः अस्ति?
(A) सत्यार्थप्रकाशः
(B) रामायणम्
(C) वेदः
(D) पुराणम्
उत्तर :
(A) सत्यार्थप्रकाशः
प्रश्न 23.
कस्य स्थापना 1875 ईस्वी वर्षे अभवत्?
(A) आर्यसमाजस्य
(B) ब्रह्मसमाजस्य
(C) समग्रविकाससंस्थानस्य
(D) पाटलिपुत्रसंस्कृतसंस्थानस्य
उत्तर :
(A) आर्यसमाजस्य
प्रश्न 24.
स्वामी दयानन्दः …” आसीत्। रिक्त स्थानानि पूरयत।
(A) समाजोद्वारकः
(B) कृषकः
(C) द्वारपालकः
(D) लेखकः
उत्तर :
(A) समाजोद्वारकः
प्रश्न 25.
बालकस्य नाम “…..” इति कुतम्। रिक्त स्थानानि पूरयत।
(A) मूलविष्णुः ।
(B) विष्णुः
(C) मूलशङ्करः
(D) ब्रह्मा
उत्तर :
(C) मूलशङ्करः
प्रश्न 1. स्वामी दयानंद ने किसके प्रचार में अपना जीवन समर्पित किया ?
(A) वैदिकधर्म
(B) सत्य
(C) ज्ञान
(D) शुद्धतत्त्व ज्ञान
उत्तर-(A) वैदिकधर्म
प्रश्न 2. स्वामी दयानंद की शिक्षा की शुरुआत किस भाषा माध्यम से हुई ?
(A) संस्कृत
(B) हिन्दी
(C) उर्दू
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर-(A) संस्कृत
प्रश्न 3. स्वामी दयानन्द के बचपन का नाम क्या था ?
(A) शंकर
(B) शिवशंकर
(C) मूलशंकर
(D) उमाशंकर
उत्तर-(C) मूलशंकर
प्रश्न 4. स्वामीदयानन्द ने किस नगर में आर्यसमाज की स्थापना की ?
(A) कोलकाता
(B) मुम्बई
(C) पटना
(D) चेन्नई
उत्तर-(B) मुम्बई
प्रश्न 5. स्वामी दयानंद का जन्म कब हुआ था ?
(A) 1822
(B) 1824
(C) 1826
(D) 1828
उत्तर-(B) 1824
प्रश्न 6. गुजरात-प्रदेश स्थित टंकाराग्राम किसका जन्मस्थल है ?
(A) स्वामी विवेकानन्दः
(B) स्वामी विरजानन्दः
(C) स्वामी दयानंदः
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर-(C) स्वामी दयानंदः
प्रश्न 7. स्वामी दयानन्द का जन्म किस ग्राम में हुआ था ?
(A) झंकारा
(B) टंकारा
(C) लंकारा
(D) भीखनटोला
उत्तर-(B) टंकारा
प्रश्न 8. ‘स्वामी दयानन्द‘ कौन थे ?
(A) आर्य समाज संस्थापक
(B) समग्र विकास संस्थान संस्थापक
(C) ब्रह्म समाज संस्थापक
(D) उपर्युक्त कोई नहीं
उत्तर-(A) आर्य समाज संस्थापक
प्रश्न 9. आर्य समाज के संस्थापक कौन थे ?
(A) स्वामी विवेकानंद
(B) स्वामी सरस्वत्यानन्द
(C) स्वामी विवेकानन्द
(D) स्वामी दयानन्द
उत्तर-(D) स्वामी दयानन्द
लघु-उत्तरीय प्रश्नो्त्तर (20-30 शब्दों में) ____दो अंक स्तरीय
प्रश्न 1. स्वामी दयानन्द कौन थे ? समाज सुधार के लिए उन्होंने क्या किया?
उत्तर-स्वामी दयानन्द समाज सुधारक थे। उन्होंने समाज की गलत रीतियों को लोगों के साथ मिलकर दूर करने का प्रयास किया तथा डीएवी शिक्षण संस्था स्थापित की।
प्रश्न 2. स्वामी दयानन्द समाज के महान् उद्धारक थे, कैसे? (तीन वाक्यों में उत्तर दें।)
अथवा, स्वामीदयानन्दःपाठ का पाँच वाक्यों में परिचय दें।
अथवा, स्वामी दयानन्द का जन्म कहाँ हुआ था? समाज सुधार के लिए उन्होंने क्या किया?
उत्तर- स्वामीदयानन्दसरस्वती का जन्म गुजरात प्रांत के टंकारा नामक गाँव में एक ब्राह्मण परिवार में हुआ था। उन्नीसवीं शताब्दी ईस्वी में मुख्य समाज सुधारकों में स्वामी दयानन्द अती प्रसिद्ध हैं। इन्होंने रूढ़ी ग्रस्तसमाज और विकृत धार्मिक व्यवस्था पर कठोर प्रहार करके आर्य समाज की स्थापना की। जिसकी शाखाएँ देश-विदेश में शिक्षा सुधार के लिए भी प्रयत्नशील रही है। शिक्षा व्यवस्था में गुरुकुल पद्धति का पुनरुद्धार करते हुए इन्होंने आधुनिक शिक्षा के लिए डीएवी (दयानन्दक एंग्लो वैदिक) विद्यालय जैसी संस्थाओं की स्थापना की।
प्रश्न 3. स्वामी दयानन्द ने अपने सिद्धांतों के कार्यान्वयन हेतु क्या किया?
उत्तर- आधुनिक भारत के समाज और शिक्षा के महान उद्धारक स्वामी दयानंद भारतीय समाज में फैली हुई अस्पृश्यता, धर्मकार्यों में आडम्बर आदि अनेक विषमताओं को दूर करने का प्रयास किया। भारतवर्ष में इन्होंने राष्ट्रीयता को लक्ष्य बनाकर भारतवासियों के लिए पथ प्रदर्शक का काम किया। दूषित प्रथा को खत्म कर शुद्धतत्व ज्ञान का प्रचार-प्रसार किया । वैदिक धर्म एवं सत्यार्थ प्रकाश नामक ग्रंथ की रचना कर भारतवासियों को एक नई शिक्षा नीति की ओर अभिप्रेरित किया।
प्रश्न 4. वैदिक धर्म के प्रचार के लिए स्वामी दयानन्द ने क्या किया?
उत्तर- वैदिकधर्म और सत्य के प्रचार के लिए स्वामी दयानन्द ने अपना पूरा जीवन समर्पित कर दिया । वेदों के प्रति सभी अनुयायियों का ध्यान आकर्षित करने के लिए उन्होंने वेदों के उपदेशों को संस्कृत एवं हिंदी में लिखा ।
प्रश्न 5.मध्यकाल में भारतीय समाज में फैली कुरीतियों का वर्णन अपने शब्दों में करें।
उत्तर- मध्यकाल में अनेक गलत रीति-रिवाजों से भारतीय समाज दूषित हो गया था । जातिवाद, छूआछूत, अशिक्षा, विधवाओं की दुर्गति आदि अनेक उदाहरण थे, जो भारतीय समाज को अंधेरा की ओर ले जा रहे थे। दलित हिन्दुओं ने समाज में अपमानित होकर धर्मपरिवर्तन शुरू कर दिये थे।
प्रश्न 6. स्वामी दयानन्द ने समाज के उद्वार के लिए क्या किया?
उत्तर- स्वामीदयानन्द ने समाज के उद्धार के लिए स्त्री शिक्षा पर बल दिया और विधवा विवाह हेतु समाज को प्रोत्साहित किया। उन्होंने बाल विवाह समाप्त करवाने, मूर्तिपूजा का विरोध और छुआछूत समाप्त कराने का प्रयत्न किया।
प्रश्न 7. आर्यसमाज की स्थापना किसने की और कब की? आर्य समाजके बारे में लिखें।
उत्तर- आर्यसमाज की स्थापना स्वामी दयानन्द सरस्वती ने 1885 में मुंबई नगर में की। आर्यसमाज वैदिकधर्म और सत्य के प्रचार पर बल देता है। यह संस्था मूर्तिपूजा का विरोध करती है ।आर्यसमाज ने नवीन शिक्षा-पद्धति को अपनाया । डी. ए. वी. नामक विद्यालयों के समूह की स्थापना की। आज इस संस्था की शाखाएं-प्रशाखाएँ देश-विदेश के प्रायः हरेक प्रमुख नगर में अवस्थित हैं।
प्रश्न 8. स्वामीदयानन्द मूर्तिपूजा के विरोधी कैसे बने?
अथवा, स्वामी दयानन्द को मूर्तिपूजा के प्रति अनास्था कैसे हुई?
उत्तर- स्वामीदयानन्द के माता-पिता भगवान शिव के उपासक थे। महाशिवरात्रि के दिन शिव-पार्वती की पूजा इनके परिवार में विशेष रूप में मनाई जाती थी। एक बार महाशिवरात्रि के दिन इन्होंने देखा कि एक चूहा भगवान शंकर की मूर्ति के ऊपर चढ़कर उनपर चढ़ाए हुए प्रसाद को खा रहा है। इससे उन्हें विश्वास हो गया कि मूर्ति में भगवान नहीं होते। इस प्रकार वे मूर्तिपूजा के विरोधी हो गए।
प्रश्न 9. महाशिवरात्रि पर्व स्वामी दयानन्द के जीवन का उदबोधक कैसे बना?
उत्तर-एक बार महाशिवरात्रि के दिन शिव-उपासना के समय इन्होंने देखा कि एक चूहा भगवान शंकरकी मूर्ति के ऊपर चढ़कर उनपर चढ़ाए हुए प्रसाद को खा रहा है। इससे उन्हें विश्वास हो गया कि मूर्ति में भगवान नहीं होते । इस प्रकार वे मूर्तिपूजा के विरोधी हो गए और वेदों का अध्ययन कर सत्य का प्रचार करने लगे। इस प्रकार शिवरात्रि पर्व उनके जीवन का उद्बोधक बना ।
You must watch ….
पीयूषम् भाग 2 Class 10 Solutions
- Chapter 1 मङ्गलम्
- Chapter 2 पाटलिपुत्रवैभवम्
- Chapter 3 अलसकथा
- Chapter 4 संस्कृतसाहित्ये लेखिकाः
- Chapter 5 भारतमहिमा
- Chapter 6 भारतीयसंस्काराः
- Chapter 7 नीतिश्लोकाः
- Chapter 8 कर्मवीर कथाः
- Chapter 10 मन्दाकिनीवर्णनम्
- Chapter 11 व्याघ्रपथिककथाः
- Chapter 12 कर्णस्य दानवीरता
- Chapter 13 विश्वशांतिः
- Chapter 14 शास्त्रकाराः
संस्कृत पीयूषम् द्रतयपाठय भाग 2 (अनुपूरक पुस्तक)
- Chapter 1 भवान्यष्टकम्ज
- Chapter 2 यदेवस्य औौदार्यम्
- Chapter 3 अच्युताष्टकम्
- Chapter 4 हास्याकाणिकः
- Chapter 5 संसारमोहः
- Chapter 6 मधुराष्टकम्
- Chapter 7 भीष्म-प्रतिज्ञा
- Chapter 8 वृक्षैः समं भवतु मे जीवनम्
- Chapter 9 अहो, सौन्दर्यस्य अस्थिरता
- Chapter 10 संस्कृतेना जीवनम्
- Chapter 11 पर्यटनम्
- Chapter 12 स्वामिनः विवेकानन्दस्य व्यथा
- Chapter 13 शुकेश्वराष्टकम्
- Chapter 14 वणिजः कृपणता
- Chapter 15 जयतु संस्कृतम्
- Chapter 16 कन्यायाः पतिनिर्णयः
- Chapter 17 राष्ट्रस्तुतिः
- Chapter 18 सत्यप्रियता
- Chapter 19 जागरण-गीतम्
- Chapter 20 समयप्रज्ञाः
- Chapter 21 भारतभूषा संस्कृतभाषा
- Chapter 22 प्रियं भारतम्
- Chapter 23 क्रियताम् एतत्
- Chapter 24 नरस्य
- Chapter 25 धुवोपाख्यानत्