प्रियं भारतम्
राजतां मे मनसि नः प्रियं. भारतम् ।
द्योतितं तत्स्वरूपं लसतु शाश्वतम् ।
मेखला विन्ध्यगोदावरी-जाह्नवी
मस्तकं हिमगिरिः सागरो नूपुरम् ॥
राजतां मे …
शिविदधीचिप्रभृतिभिस्तथा सेवितम्
चन्द्रशेखर-भगतसिंह-विस्मिल प्रियम् ।
गान्धिना यत् प्रदत्तं स्वकं जीवनम्
प्राणसर्वस्वदानैः कृतार्थीकृतम् ॥
राजतां मे ….
स्वप्नदर्शि-प्रजातन्त्र-सम्पोषकम्
विश्वनेतृप्रियं नेहरुपण्डितम्।
शास्त्रि राजेन्द्र-अब्दुलहमीदादिकम्
पुत्रजातं च लब्ध्वातिदर्यान्वितम् ॥
राजतां मे … सै
न्यदाक्ष्यञ्च विज्ञानप्रौद्योगिकीम्
विस्तृतां कर्तुमग्रेसरं यत् सदा।
राष्ट्रचिन्तापरं श्रमपरं चानिशं
हर्षितं वीक्ष्य मोदान्वितम्।
राजतां मे …
अर्थ- हमारा प्रिय भारत मेरे मन को अच्छा लगता है। भारत का स्वरूप सदैव चमकता रहे। जिसका मेखला विन्ध्य पर्वत, गोदावरी और गंगा जैसी पवित्र नदी हो। जिसका मस्तक हिमालय और जिसका घुघरू सागर हो। वह भारत मेरे मन को सदेव आनन्द देता रहे।
जो शिवि तथा दधीचि जैसे दानियों से सेवित रही है जो चन्द्रशेखर आजाद, भगत सिंह, विस्मिल जैसे लोगों के लिए प्रिय रहा है। जिसके लिए गाँधीजी ने अपना जीवन प्रदान कर दिया तथा प्राण सहित सर्वस्व दान कर के जिन्होंने अपने जीवन को कृतार्थ किया वह प्रिय भारत हमारे मन में सदैव आनन्द देता रहे।
स्वप्नदर्शी प्रजातंत्र के सम्पोषक विश्व के नेताओं के प्रिय पंडित नेहरू, लाल बहादुर शास्त्री, राजेन्द्र प्रसाद, अब्दुल हमीद आदि महापुरुषों ने जन्म लेकर भारत को गौरवान्वित किया । वह प्रिय भारत मेरे मन में सदैव आनन्द देता रहे।
सैन्य दक्षता और विज्ञान प्रौद्योगिक क्षेत्र में विस्तार करने में अग्रणी जो सदैव रहा है। जहाँ के लोग श्रेष्ट राष्ट्र का चिन्तन करते हैं तथा जहाँ के लोग दिन-रात अपने श्रेष्ठ कर्म पर आरूढ़ रहकर हर्षित और खुशी दिखाई पड़ते हैं वह भारत मेरे मन में सदैव आनन्द देता रहे।
अभ्यास प्रश्न:
1. भारत का विद्यां विस्तृतां कर्तुम अग्रेसरं वर्तते।
उत्तरम्- भारतं सैन्य दक्षतां विज्ञान-प्रौद्योगिकम् च क्षेत्रे विस्तृतां कर्तुम् अग्रेसरं वर्तते ।
प्रश्न: 2. महात्मा गाँधी किं कृत्वा स्वजीवनं कृतर्थी कृतवान्?
उत्तरम्– महात्मा गाँधी महोदयः सप्राण सर्वस्वं दानं कृत्वा स्वजीवनं कृतार्थी कृतवान् ।
प्रश्न: 3. भारतस्य मेखलाः के सन्ति ?
उत्तरम् – भारतस्य मेखला: विन्ध्यपर्वतः गोदावरी गंगा च आदयः नद्यः सन्ति ।
हिन्दी में वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तर
प्रश्न 1.
भारत का मस्तक कौन है?
(A) विंध्याचल
(B) गोदावरी
(C) हिमालय
(D) अलखनन्दा
उत्तर :
(C) हिमालय
प्रश्न 2.
भारत का नुपुर कौन है?
(A) सागर
(B) महासागर
(C) सरोवर
(D) कुआँ
उत्तर :
(A) सागर
प्रश्न 3.
क्रांतिकारी कौन थे?
(A) मोहन सिंह
(B) सोहन सिंह
(C) श्याम सिंह
(D) भगत सिंह
उत्तर :
(D) भगत सिंह
प्रश्न 4.
विश्व नेता कौन थे?
(A) लालू यादव
(B) जवाहरलाल नेहरू
(C) नीतिश कुमार
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर :
(B) जवाहरलाल नेहरू
प्रश्न 5.
भारत की मेखला कौन है?
(A) विंध्याचल
(B) यमुना
(C) हिमालच
(D) अलखनन्दा
उत्तर :
(A) विंध्याचल
संस्कृत में वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तर
प्रश्न 1.
भारतं सैन्यदक्षता विज्ञान प्रौद्योगिकिं च क्षेत्रे विस्तृतां कर्तुम्……………..
(A) राजताम
(B) द्योतितम्
(C) अग्रेसरं वर्तते
(D) शाश्वतम्
उत्तर :
(C) अग्रेसरं वर्तते
प्रश्न 2.
महात्मा गाँधी सप्राण-सर्वस्वदानं कुत्वा स्वजीवनं कृतार्थ ……..।
(A) सन्ति
(B) वीक्ष्य
(C) उच्चताम्
(D) कृतवान्
उत्तर :
(D) कृतवान्
प्रश्न 3.
भारतस्य ……. विन्ध्य पर्वतः गोदावरी गङ्गा च सन्ति।
(A) नूपुरम्
(B) मेखलाः
(C) शाश्वतम्
(D) अग्रेसरम्
उत्तर :
(B) मेखलाः
You must watch ….
पीयूषम् भाग 2 Class 10 Solutions
- Chapter 1 मङ्गलम्
- Chapter 2 पाटलिपुत्रवैभवम्
- Chapter 3 अलसकथा
- Chapter 4 संस्कृतसाहित्ये लेखिकाः
- Chapter 5 भारतमहिमा
- Chapter 6 भारतीयसंस्काराः
- Chapter 7 नीतिश्लोकाः
- Chapter 8 कर्मवीर कथाः
- Chapter 9 स्वामी दयानन्दः
- Chapter 10 मन्दाकिनीवर्णनम्
- Chapter 11 व्याघ्रपथिककथाः
- Chapter 12 कर्णस्य दानवीरता
- Chapter 13 विश्वशांतिः
- Chapter 14 शास्त्रकाराः
संस्कृत पीयूषम् द्रतयपाठय भाग 2 (अनुपूरक पुस्तक)
- Chapter 1 भवान्यष्टकम्ज
- Chapter 2 यदेवस्य औौदार्यम्
- Chapter 3 अच्युताष्टकम्
- Chapter 4 हास्याकाणिकः
- Chapter 5 संसारमोहः
- Chapter 6 मधुराष्टकम्
- Chapter 7 भीष्म-प्रतिज्ञा
- Chapter 8 वृक्षैः समं भवतु मे जीवनम्
- Chapter 9 अहो, सौन्दर्यस्य अस्थिरता
- Chapter 10 संस्कृतेना जीवनम्
- Chapter 11 पर्यटनम्
- Chapter 12 स्वामिनः विवेकानन्दस्य व्यथा
- Chapter 13 शुकेश्वराष्टकम्
- Chapter 14 वणिजः कृपणता
- Chapter 15 जयतु संस्कृतम्
- Chapter 16 कन्यायाः पतिनिर्णयः
- Chapter 17 राष्ट्रस्तुतिः
- Chapter 18 सत्यप्रियता
- Chapter 19 जागरण-गीतम्
- Chapter 20 समयप्रज्ञाः
- Chapter 21 भारतभूषा संस्कृतभाषा
- Chapter 23 क्रियताम् एतत्
- Chapter 24 नरस्य
- Chapter 25 धुवोपाख्यानत्