मधुराष्टकम्
यह पाठ एक प्रार्थना है, जो भगवान श्रीकृष्ण को समर्पित है।
अधरं मधुरं वदनं मधुरं नयनं मधुरं हसितं मधुरम् ।
हृदयं मधुरं गमनं मधुरं मथुराधिपतेरखिलं मधुरम् ।। 1।।
वचन मधुरं चरितं मधुरं वसनं मधुरं वलितं मधुरम् घलितं मधुरं।
भ्रमितं मधुरं मधुराधिपतेरखिलम् मधुरम् ॥ 2 ॥
वेणुर्मधुरो रेणुर्मधुरः पाणिर्मधुरः पादौ मधुरौ।
नृत्यं मधुरं सख्यं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ।। 3 ॥
गीतं मधुरं पीतं मधुरं भुक्तं मधुरं सुप्तं मधुरम्।
रूपं मधुरं तिलकं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥ 4 ॥
करणं मधुरं तरणं मधुरं हरणं मधुरं रमणं मधुरम्।
वमितं मधुरं शमितं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥5॥
गुंजा मधुरा माला मधुरा यमुना मधुरा वीची मधुरा।
सलिलं मधुरं कमलं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥ 6॥
गोपी मधुरा लीला मधुरा युक्तं मधुरं मुक्तं मधुरम्।
दृष्टं मधुरं शिष्टं मधुरं मधुराधिपतेरखिलम् मधुरम् ॥ 7 ॥
गोपा मधुरा गावो मधुरा यष्टिर्मधुरा मुष्टिर्मधुरा
दलितं मधुरं फलितं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥8॥
अर्थ- उनका ओष्ठ मधुर, शरीर मधुर, नयन मधुर, हंसी मधुर, हृदय मधुर, चलना मधुर मधुराधिपति का सारा चीज मधुर है।
उनकी बोली मधुर, जीवन मधुर, वस्त्र मधुर, केश मधुर, चाल मधुर, घूमना मधुर, मधुराधिपति भगवान श्रीकृष्ण का सब कुछ मधुर है।
उनकी बाँसुरी मधुर, चरण धुलि मधुर, हाथ मधुर, दोनों पैर मधुर, नाच मधुर, दोस्ती मधुर मधुराधिपति भवगान श्रीकृष्ण का सब कुछ मधुर है।
उनका गीत मधुर, पीताम्बर मधुर, खाना मधुर, सोना मधुर, रूप मधुर, चन्दन मधुर, मधुराधिपति भगवान श्रीकृष्ण का सब कुछ मधुर है।
उनका कार्य करना मधुर, तरण करना मधुर, हरण करना मधुर, रमण करना मधुर, वमन करना मधुर, शमन करना मधुर, मधुराधिपति श्रीकृष्ण का सब कुछ मधुर है।
उनकी गुंजा (वैजन्ती) मधुर, माला मधुर, यमुन मधुर, घाट मधुर, जल मधुर, कमल मधुर, मधुराधिपति भगवान श्रीकृष्ण का सबकुछ मधुर है।
उनकी गोपी मधुर, लीला मधुर, मिलन मधुर, बिछुरना मधुर, देखना मधुर, आचार मधुर मधुराधिपति भगवान श्रीकृष्ण का सब कुछ मधुर है।
उनकी ग्वालिन मधुर, गाय मधुर, बिछुरना मधुर, मिलना मधुर, दलन करना मधुर, फल देना मधुर मधुराधिपति भगवान् श्रीकृष्ण का सब कुछ मधुर है।
हिन्दी में वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तर
प्रश्न 1.
मथुराधिपति कौन हैं?
(A) श्रीराम
(B) ब्राह्मण
(C) श्रीकृष्ण
(D) इन्द्र
उत्तर :
(C) श्रीकृष्ण
प्रश्न 2.
किनका सब कुछ मधुर है?
(A) श्रीराम
(B) ब्राह्मण
(C) इन्द्र
(D) श्रीकृष्ण
उत्तर :
(D) श्रीकृष्ण
प्रश्न 3.
मधुराष्टकम् पाठ में किसके बारे में बतलाया गया है?
(A) श्रीकृष्ण
(B) ब्राह्मण
(C) श्रीराम
(D) इन्द्र
उत्तर :
(A) श्रीकृष्ण
प्रश्न 4.
किसके नजदीक जाने से भवसागर से मुक्ति मिल सकती है?
(A) श्रीराम
(B) श्रीकृष्ण
(C) ब्राह्मण
(D) इन्द्र
उत्तर :
(B) श्रीकृष्ण
प्रश्न 5.
कवि किसका दर्शनाभिलाषी है?
(A) श्रीराम
(B) ब्राह्मण
(C) श्रीकृष्ण
(D) इन्द्र
उत्तर :
(C) श्रीकृष्ण
प्रश्न 6.
भगवान कृष्ण का क्या-क्या मधुर है?
(A) अधर
(B) मुली
(C) गोपी
(D) सबकुछ
उत्तर :
(D) सबकुछ
संस्कृत में वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तर
प्रश्न 1.
कस्य अधरं, वदनं, नयन हसितं, हृदयं, नृत्यं, वचनं, वसनं आदि मधुरम् अस्ति?
(A) गोपः
(B) गोपीः
(C) कृष्णस्य
(D) वैकुंठे
उत्तर :
(C) कृष्णस्य
प्रश्न 2.
मधुर + अधियतेः + अखिलम् =
(A) मधुराधीपतेरखिलम्
(B) मधुराधिपेतखिलम्
(C) मधूराधिपतेरखिलम्
(D) मधुराधिपतेरखिलम्
उत्तर :
(D) मधुराधिपतेरखिलम्
प्रश्न 3.
‘मधुराधिपतेः’ शब्द का अर्थ है
(A) सम्पूर्ण
(B) अधोगति
(C) श्रीकृष्ण का
(D) चरणधूलि
उत्तर :
(C) श्रीकृष्ण का
प्रश्न 4.
स्वयं मधुरं …………..मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम्।
(A) माला
(B) लीला
(C) शिष्टं
(D) तिलकं
उत्तर :
(D) तिलकं
प्रश्न 5.
यष्टिः + मधुरा =
(A) यष्टिमधुरा
(B) यष्टिर्मधुरा
(C) यष्टिर्मधुरा
(D) यष्टिमधुरी
उत्तर :
(B) यष्टिर्मधुरा