Sanskrit

जयतु संस्कृतम् जयतु संस्कृतं जयतु संस्कृतम् संस्कृता सुरभारती या, देशगौरवकारिणी वन्दनीया सेवनीया सर्वदा हितकारिणी। जगति विश्रुतं तदिह संस्कृतम्, जयतु ……… लोकवेदमयी सुभाषा, रागताललयान्विता, या चतुः पुरुषार्थदा सा, साधयत्युपयोगिताः चरतु संस्कृतं पठतु संस्कृतम् । जयतु …….. विश्वमानवधर्मभावम्, एकतां खलु भारते, वस्तुतः परिरक्षितुं सा, योग्यता भुवि संस्कृते । अवतु संस्कृतं लसतु, संस्कृतम् । जयतु ….. संस्कृतं सरलं […]

वणिजः कृपणता कस्मिंश्चत् ग्रामे कश्चन् वणिक् आसीत् । सः अतीव कृपणः। कदाचित् सः वाणिज्यनिमित्तं पावस्थं नगरं गतवान् आसीत् । तत्र वाणिज्यं समाज्य गृहं प्रत्यागतः सः यदा स्वस्य कोष्णं पश्यति तदा तेन ज्ञातं यत् तत्र स्थापितः धनस्यूत: एव न आसीत् । तस्मिन् दिने वाणिज्यतः प्राप्रानि चतुस्सहस्ररूण्वकाणि तत्र आसन् । सः सम्यक् स्मृप्तवान् यत् ग्रामप्राप्तिपर्यन्तमपि कोषे स

शुकेश्वराष्टकम् सनातनं पुरातनं परोपकार-साधनम्, जनस्य कामपूरक मनोजगर्वखर्वकम्। शुकेश्वरं नमाम्यहं शुकेश्वरं नमाम्यहम् शुकेश्वरं नमान्यहं शुकेश्वरं नमाम्यहम् ।। जगत्तमोविनाशकं सदाऽव्ययप्रदाकम् सदाशयं सहायक, सदाशिवं सुनायकम् । शुकेश्वरं…… सतां सदा सुरक्षकं, दुराशयप्रवाधकम् भजन्मनोविहारिणं, सदारिवन्दपीडकम् । शुकेश्वरं ……….. उमापितं सतीपति, नमामि तं महागतिम् नमामि कालिकापति, नमामि तारिकापतिम् । शुकेश्वरं …… जटायुतं त्रिलोचनं त्रिमार्गगामस्तकम् गजस्य चर्मधारिणं त्रिशूलशस्वधारिणम् । शुकेश्वरं ….. नवेन्दुना

स्वामिनः विवेकानन्दस्य व्यथा 1893 तमस्य वर्षस्य सितम्बरमासः। स्वामी विवेकानन्दः अमेरिकादेशे आयोजिते विश्वधर्मसम्मेलने भागं गृहीतवान् । तस्य भाषणानां कीर्तिः सर्वत्र प्रसता जाता । अमेरिकानिवासिनः ततः अत्यन्तम् आकृष्टाः जाताः। कौचित् अमरिकीयदम्पती स्वामिनं विवेकानन्दं स्वगृहं प्रति निमन्त्रितवन्तौ-“अस्मार्क गृहे भोजनसेवनेन विश्रामस्वीकरणेन च वयम् अनुग्रहीतव्याः” इति । स्वामिवर्यः तयोः निवेदनम् अङ्गीकृतवान् । सः तत् गृहं गत्वा रात्रौ भोजनं कृतवान्। दम्पती

पर्यटनम् (क) नासिकक्षेत्रम् महाराष्ट्रदेशे पवित्रायाः गोदावरीनद्याः तीरे विलसति नासिकक्षेत्रम। शूर्पणखाया: नासिका अत्रैव छिन्ना लक्ष्मणेन इत्यतः स्थानस्यास्य तत् नाम इति वदन्ति अत्रत्याः। नासिक इत्यपि कथ्यमानम् एतत् अनेकै: कारणैः प्रसिद्धम् अस्ति। गोदावर्याः एकस्मिन् नासिकनगरं चेत् अपरस्मिन् पार्श्‍वे अस्ति पञ्चवटीक्षेत्रम्। कुम्भमेल: प्रचलति इति कारणत: नासिकक्षेत्रं प्रयागमिव हरिद्वारमिव पवित्रं मन्यते श्रद्धालवः। द्वादशषु वर्षेषु एकदा प्रचलति अयं कुम्भमेलः। तदा तु

संस्कृतेना जीवनम्  संस्‍कृतेन जीवनम् ( संस्‍कृत से ही जीवन सफल होता है ) एहि मित्र हे सुधीर त्वां विचिन्तये सदा। इह सखे समं मया हि खेल नन्द सन्ततम् ।। संस्कृतेन खेलनम् कुर्महे सखे चिरम्। तेन वाग्विवर्धनं प्राप्‍नुयाम सत्वरम् ॥ संस्कृतेन लेखनं सर्वबालरंजकम् तेन शब्दरूपसिद्धि राप्यते सखे वरम् ॥ संस्कृतेन भाषणं सर्वगर्वनाशकम्। तेन रंजिता भवन्ति सर्वदेवदेवताः॥

अहो, सौन्दर्यस्य अस्थिरता इस कहानी के माध्‍यम से सुन्‍दरता पर ध्‍यान न देकर अच्‍छे कामों पर ध्‍यान देने की प्रेरणा दी गई है। आसीत् कश्चन राजकुमारः। स: नितरां सुन्दरः। स्वस्य सौन्दर्यस्य विषये तस्य महान् गर्वः आसीत् । राज्यनिर्वहणे तस्य अल्पः अपि आदर: न आसीत् । सर्वदा स्वसौन्दर्यविषये एव अवधानं तस्य । तस्य एतां प्रवृत्तिं दृष्ट्वा

वृक्षैः समं भवतु मे जीवनम् इस पाठ में मनुष्‍य को वृक्ष से प्रेरणा लेने की बात कही गई है। वसन्तकाले सौरभयुक्तैः सन्ततिकाले दर्पविमुक्तः शीतातपयोः धैर्येण स्थितैः वृक्षः समं भवतु मे जीवनम् । वर्षाकाले आह्लादयुक्तैः शिशिर निर्भीकचित्तैः हेमन्तकाले समाधिस्थितैः वृक्षै: समं भवतु मे जीवनम् । क्षुधार्तेभ्यः फलसन्तते: दानम् शरणागतेभ्यः आश्रयदानम् आतपार्तेभ्यः छायादानम् वृक्षाणां व्रतं, तद्वत् स्यान्मे जीवनम्।

भीष्म-प्रतिज्ञा इस पाठ में एक पिता के प्रति अपने बेटे के त्‍याग को दर्शाया गया है। प्रथमं दृश्यम् स्थान राज-भवनम् (उदासीन: चिन्तानिमग्नश्च देवव्रतः प्रविति) देवव्रत:- (स्वगतम्) अहो, न जाने केन कारणेन अध मे पितृचरणा: चिन्ता विलोक्यन्ते । कि तेषां काचित् शारीरिकी पीड़ा अथवा किमपि मानसिक अमात्यसमीपं गत्वा पितुः शोककारणं पृच्छामि । पितुश्चिन्ताया अपनयनं तस्य पर

मधुराष्टकम् यह पाठ एक प्रार्थना है, जो भगवान श्रीकृष्‍ण को समर्पित है।अधरं मधुरं वदनं मधुरं नयनं मधुरं हसितं मधुरम् ।हृदयं मधुरं गमनं मधुरं मथुराधिपतेरखिलं मधुरम् ।। 1।। वचन मधुरं चरितं मधुरं वसनं मधुरं वलितं मधुरम् घलितं मधुरं।भ्रमितं मधुरं मधुराधिपतेरखिलम् मधुरम् ॥ 2 ॥ वेणुर्मधुरो रेणुर्मधुरः पाणिर्मधुरः पादौ मधुरौ।नृत्यं मधुरं सख्यं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ।। 3 ॥ गीतं मधुरं पीतं मधुरं