Sanskrit

संसारमोहः एकदा भगवान् नृसिंहः स्वस्य प्रियं भक्त प्रहलादम् अवदत्- ‘किमपि वरं याचस्‍व‘ इति । तदा प्रहलादः उक्तवान् – “भगवन् ! संसारस्य एतान् दीनदुःखिन: जीवान् त्यक्त्वा अहम् एकाकी मुक्तः भवितुं न इच्छामि । कृपया भवान् एतान् सर्वान् अपि जीवान् स्वीकृत्य बैकुण्ठं प्रति गमनाय अनुमति ददातु‘ इति । भगवान् अवदत्- ये गतुं न इच्छन्ति तान् सर्वान् अपि जीवान् बलपूर्वक बैकुण्ठं […]

हास्याकाणिकः न्यायाधीश:- भोः! किं त्वं जानासि, यदि असत्यं वदिष्यसि तर्हि कुत्र गमिष्यसि? अपराधी- आम् श्रीमान् ! नरकं गमिष्यामि। न्यायाधीश:- अथ चेत् सत्यं वदिष्यसि तर्हि ? अपराधी- कारागारं गमिष्यामि श्रीमान्। अपराधी— हाँ श्रीमान्! नरक जाऊंगा। न्यायाधीश– यदि तुम सत्य बोलते हो तो? अपराधी- जेल जाऊँगा श्रीमान्। प्रथमः छात्रः- अहं तु धनं प्रार्थयिष्यामि। द्वितीयः छात्रः- अहं तु गृहं प्रार्थयिष्यामि।

अच्युताष्टकम् अच्युतं केशवं रामानारायणंकृष्णदामोदरं वासुदेवं हरिम् ।श्रीधरं माधवं गोपिकावल्लभंजानकीनायकं रामचन्द्रं भजे ॥1 ।। अच्युतं केशवं सत्यभामाधवंमाधवं श्रीधर राधिकाराधितम् ।इन्दिरामन्दिरं चेतसा सुन्दरंदेवकीनन्दनं नन्दजं सन्दधे ॥ 2 ॥ विष्णवे जिष्णवे शखिने चक्रिणेरूक्मिणीरागिणे जानकीजानये।बल्लवी-वल्लभाया-र्चितायात्‍मनेकंसविध्वंसे वंशिने ते नमः ॥ 3 ॥ कृष्ण गोविन्द हे राम नारायणश्रीपते वासुदेवाजित श्रीनिधे।अच्युतानन्त हे माधवाधोक्षजद्वारकानायक द्रौपदीरक्षक ॥4॥ राक्षसेक्षोभितः सीतया शोभितोदण्डकारण्य-भूपुण्यता-कारणः ।लक्ष्मणेनान्वितो वानरै-: सेवितो-ऽगस्त्यसम्पूजितो राघवः पातु माम् ।। 5॥ धेनुकारिष्टकोऽनिष्‍टकृद् द्वेषिणांकेशिहा

यदेवस्य औौदार्यम् गीतगोविन्दस्य रचयिता जयदेवः सुप्रसिद्धः महाकविः। सः कदाचित् तीर्थयात्रां कुर्वन् आसीत्। जयदेवस्य कीर्तिः देशे सर्वत्र प्रसृता आसीत्। अतः मार्गे तत्र तत्र जनाः तस्य सम्माननं कुर्वन्ति स्म। तस्मै धनमपि अर्पयन्ति स्म। । केचन लुण्ठकाः एतत् ज्ञातवन्तः। जयदेवस्य धनम् अपहर्तुं ते एकम् उपायं चिन्तितवन्तः। अर्थ- गीतगोविन्द के रचयिता जयदेव सुप्रसिद्ध कहाकवि थे। वह कभी तीर्थयात्रा – कर

भवान्यष्टकम्ज न तातो न माता न बन्धुर्न दातान पुत्रो न पुत्री न भृत्यो न भर्ता ।न जाया न विद्या न वृत्तिर्ममैवगतिस्त्वं गतिस्त्वं त्वमेका भवानि ॥1॥    अर्थ- हे भवानी। इस संसार में मेरा न तो पिता है, न माता है, न कोई भाई है और न ही दाता है, न बेटा है, न बेटी है, न नौकर

शास्त्रकाराः प्रश्न 1.‘भारतवर्षे केषां महती परम्परा श्रूयते ?(A) पुस्तकानाम्(B) ग्रन्थानाम्(C) शास्त्राणाम्(D) स्वतंत्रग्रन्थकाराणाम्उत्तर :(C) शास्त्राणाम् प्रश्न 2.शास्त्राणि कस्य स्रोतः स्वरूपाणि सन्ति ?(A) सांसारिकस्य(B) ईश्वरस्य(C) विद्यालयस्य(D) समस्तज्ञानस्यउत्तर :(D) समस्तज्ञानस्य प्रश्न 3.‘शास्त्रकाराः’ पाठे का शैली आसादिता वर्तते ?(A) प्रश्न-शैली(B) उत्तर-शैली(C) प्रश्नोत्तर-शैली(D) वार्तालाप-शैलीउत्तर :(C) प्रश्नोत्तर-शैली प्रश्न 4.छात्राः कस्य अभिवादनं कुर्वन्ति ?(A) शिक्षकस्य(B) छात्रस्य(C) बालकस्य(D) नृपस्य ।।उत्तर :(A) शिक्षकस्य प्रश्न

विश्वशांतिः प्रश्न 1.“विश्वशांति’ पाठे कस्य चित्रणं मिलति ?(A) अशांतिः वातावरणस्य(B) देशभक्ति वातावरणस्य(C) वैज्ञानिकी वातावरणस्य(D) शांतिः वातावरणस्यउत्तर :(A) अशांतिः वातावरणस्य प्रश्न 2.दुःखस्य विषयः किम् अस्ति ?(A) अशांतिः(B) सार्वभौमिकी अशांतिः(C) शांतिः(D) सार्वभौमिकी शांतिःउत्तर :(B) सार्वभौमिकी अशांतिः प्रश्न 3.कानि मोदनानि लाभं वर्धयन्ति ?(A) मित्रराज्यानि(B) शत्रुराज्यानि(C) अनेकराजयानि(D) सर्वाणि राज्यानिउत्तर :(B) शत्रुराज्यानि प्रश्न 4.परपीडनम् कस्मै जायते ?(A) स्वार्थाय(B) परमार्थाय(C) आत्मनाशाय(D)

कर्णस्य दानवीरता प्रश्न 1.“कर्णस्य दानवीरता’ पाठस्य रचयिता कः अस्ति ?(A) भासः(B) कालिदासः(C) सिद्धेश्वरओझा(D) मिथिलेश कुमारी मिश्राउत्तर :(A) भासः प्रश्न 2.‘कर्णस्य दानवीरता’ पाठः कुतः संकलितः ?(A) पुराणात्(B) महाभारतात्(C) रामायणात्(D) हितोपदेशत्उत्तर :(B) महाभारतात् प्रश्न 3.कर्णः कस्य पक्षतः युद्धं करोति ?(A) कौरवपक्षतः(B) पाण्डवपक्षतः(C) रामपक्षतः(D) बिहारपक्षतःउत्तर :(A) कौरवपक्षतः प्रश्न 4.सूर्य पुत्रः कः अस्ति?(A) भीमः(B) अर्जुनः(C) कर्णः(D) युधिष्ठिरःउत्तर :(C) कर्णः

व्याघ्रपथिककथाः प्रश्न 1.‘व्याघ्रपथिककथायाः’ रचनाकारः कः अस्ति ?(A) नारायणपण्डितः(B) विष्णुशर्मा(C) रामचन्द्र ओझा(D) भर्तृहरिःउत्तर :(A) नारायणपण्डितः प्रश्न 2.‘व्याघ्रपर्थिककथा’ कस्मात् ग्रन्थात् उद्धृतः अस्ति ?(A) पञ्चतन्त्रात्(B) रामायणात्(C) हितोपदेशात्(D) विष्णुपुराणात्उत्तर :(C) हितोपदेशात् प्रश्न 3.‘व्याघ्रपथिककथा’ कस्मात् खण्डात् सङ्कलितः?(A) मित्रलाभनामकखण्डात्(B) शत्रुलाभनामकखण्डात्(C) अपरीक्षितनामकखण्डात्(D) मनुष्यलाभनामकखण्डात्उत्तर :(A) मित्रलाभनामकखण्डात् प्रश्न 4.क्रियां बिना किं भार?(A) शास्त्रम्(B) विवेकम्(C) ज्ञानम्(D) पुस्तकम्उत्तर :(A) शास्त्रम् प्रश्न 5.व्याघ्रपथिककथायां कस्य दुष्परिणामः प्रकटितः ?(A)

मन्दाकिनीवर्णनम् प्रश्न 1.‘मन्दाकिनीवर्णनम्’ पाठस्य रचनाकारः कः अस्ति ?(A) महात्मा विदुरः(B) महर्षि वाल्मीकि:(C) महर्षि वेदव्यासः(D) महाकवि कालिदासःउत्तर :(B) महर्षि वाल्मीकि: प्रश्न 2.‘रामायणम्’ ग्रन्थस्य रचनाकारः कः अस्ति?(A) सूरदासः(B) तुलसीदासः(C) वाल्मीकिः(D) वेदव्यासःउत्तर :(C) वाल्मीकिः प्रश्न 3.‘अयोध्याकाण्डः’ कस्य ग्रंथस्य अंशः अस्ति ?(A) रामायणस्य(B) महाभारतस्य(C) भागवत्गीतायाः(D) रघुवंशस्यउत्तर :(A) रामायणस्य प्रश्न 4.‘रघुवंशमहाकाव्यम्’ कस्य रचना अस्ति ?(A) महाकविभासस्य(B) कालिदासस्य(C) चाणक्यस्य(D) वाणभट्टस्यउत्तर :(B)