संस्कृतसाहित्ये लेखिकाः
प्रश्न 1.
‘संस्कृतसाहित्ये लेखिकाः’ पाठ कस्य महत्त्वं प्रतिपादयति ?
(A) परुषस्य
(B) दुर्जनस्य
(C) महिलायाः
(D) सज्जनस्य
उत्तर :
(C) महिलायाः
प्रश्न 2.
कस्य यानं पुरुषैः नारीभिश्च चलति ?
(A) नगरस्य
(B) देशस्य
(C) प्रान्तस्य
(D) समाजस्य
उत्तर :
(D) समाजस्य
प्रश्न 3.
आधुनिक संस्कृत लेखिकासु का प्रसिद्धा ?
(A) क्षमारावः
(B) मिथिलेश कुमारी मिश्रः
(C) शांति देवी
(D) गङ्गा देवी
उत्तर :
(A) क्षमारावः
प्रश्न 4.
शंकरचरितस्य रचनाकारः का?
(A) पुष्पादीक्षितः
(B) तिरुमलाम्बा
(C) गङ्गादेवी
(D) पण्डिता क्षमाराव:
उत्तर :
(D) पण्डिता क्षमाराव:
प्रश्न 5.
अथर्ववेदे कति ऋषिकाः आसन् ?
(A) पञ्च
(B) चतुर्विशतिः
(C) चत्वारिशत्
(D) दश
उत्तर :
(A) पञ्च
प्रश्न 6.
गङ्गादेवी किं महाकाव्यम् अरचयत् ?
(A) मधुराविजयम्
(B) ग्रामज्योतिः
(C) रामायण
(D) मीरालहरी
उत्तर :
(A) मधुराविजयम्
प्रश्न 7.
विजयभट्टारिका कस्य राज्ञी आसीत् ?
(A) चन्द्रगुप्तस्य
(B) अशोकस्य
(C) समुद्रगुप्तस्य
(D) चन्द्रादित्यस्य
उत्तर :
(D) चन्द्रादित्यस्य
प्रश्न 8.
कस्य सभायां शास्त्रार्थकुशला गार्गी वाचक्नबी तिष्ठति स्म ?
(A) रामस्य
(B) कृष्णस्य
(C) जनकस्य
(D) अशोकस्य
उत्तर :
(C) जनकस्य
प्रश्न 9.
विजयाङ्कायाः वर्णः कः आसीत् ?
(A) तानं
(B) श्वेतः
(C) पीतः
(D) श्यामः
उत्तर :
(D) श्यामः
प्रश्न 10.
‘शङ्करचरितम्’ इति जीवनचरित रचयित्री का?
(A) क्षमाराव:
(B) मिथिलेश कुमारी मिश्रः
(C) शांति देवी
(D) गङ्गा देवी
उत्तर :
(A) क्षमाराव:
प्रश्न 11.
मीरालहरी ग्रन्थस्य कवयित्री का ?
(A) क्षमारावः
(B) मिथिलेश कुमारी मिश्र
(C) शांति देवी
(D) गङ्गा देवी
उत्तर :
(A) क्षमारावः
प्रश्न 12.
‘ग्रामज्योति’ का लिखितवती ?
(A) क्षमारावः
(B) मिथिलेश कुमारी मिश्नः
(C) शांति देवी
(D) गङ्गा देवी
उत्तर :
(A) क्षमारावः
प्रश्न 13.
जनकस्य सभायां शास्त्रार्थकुशला का?
(A) क्षमारावः
(B) मिथिलेश कुमारी मिश्रः
(C) शांति देवी
(D) गार्गी
उत्तर :
(D) गार्गी
हिन्दी में वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तर
प्रश्न 1.
‘संस्कृतसाहित्ये लेखिकाः’ पाठ में किसके महत्व का वर्णन किया गया है?
(A) पुरुष
(B) दुर्जन
(C) सज्जन
(D) औरत
उत्तर :
(D) औरत
प्रश्न 2.
‘पुरुषों और नारियों के सहयोग से किसकी गाड़ी चलती है?
(A) देश का
(B) नगर का
(C) प्रांत का
(D) समाज की
उत्तर :
(D) समाज की
प्रश्न 3.
आधुनिक काल की संस्कृत कवयित्री कौन हैं?
(A) तिरुमलम्बा
(B) विजयाङ्का
(C) सुलभा
(D) पण्डिता क्षमाराव
उत्तर :
(D) पण्डिता क्षमाराव
प्रश्न 4.
वर्तमान काल की संस्कृत लेखिका कौन है?
(A) गङ्गा देवी
(B) सुलभा
(C) मिथिलेश कुमारी मिश्र
(D) विजयाङ्का
उत्तर :
(C) मिथिलेश कुमारी मिश्र
प्रश्न 5.
‘अच्युतराय’ की रानी कौन थी?
(A) इन्द्राणी
(B) गंगादेवी
(C) उर्वशी
(D) तिरुमलाम्बा
उत्तर :
(D) तिरुमलाम्बा
प्रश्न 6.
शंकर-चरित्रम् की रचना किसने की?
(A) पुष्पादीक्षित
(B) तिरुमलाम्बा
(C) गंगादेवी
(D) पं. क्षमाराव
उत्तर :
(D) पं. क्षमाराव
प्रश्न 7.
ऋग्वेद में कितनी मंत्रदर्शनवती ऋषिकाओं का उल्लेख है ?
(A) पञ्च
(B) चतुर्विंशतिः
(C) विंशतिः
(D) चत्वारिंशत्
उत्तर :
(B) चतुर्विंशतिः
प्रश्न 8.
अथर्ववेद में कितनी महिलाओं का वर्णन है?
(A) 7
(B) 5
(C) 6
(D) 8
उत्तर :
(B) 5
प्रश्न 9.
मधुराविजयम् महाकाव्य की रचना किसने की? .
(A) पुष्पादीक्षित
(B) तिरुमलाम्बा
(C) गंगादेवी
(D) पं. क्षमाराव
उत्तर :
(C) गंगादेवी
प्रश्न 10.
‘वदाराम्बिकापमिय’ कहाकाव्य की रचना किसने की?
(A) पुष्पादीक्षित
(B) तिरुमलाम्बा
(C) गंगादेवी
(D) पं. क्षमाराव
उत्तर :
(B) तिरुमलाम्बा
प्रश्न 11.
क्षमाराव किस काल के लेखक हैं?
(A) आधुनिक काल
(B) मध्यकाल
(C) प्राचीनकाल
(D) उपर्युक्त कोई नहीं
उत्तर :
(A) आधुनिक काल
प्रश्न 12.
कंपनराय की रानी कौन थी?
(A) पुष्पादीक्षित
(B) तिरुमलाम्बा
(C) गंगादेवी
(D) पं. क्षमाराव
उत्तर :
(C) गंगादेवी
प्रश्न 13.
जनक की सभा में शास्त्रार्थकुशला कौन विदुषी रहती थी?
(A) पुष्पादीक्षित
(B) गार्गी
(C) गंगादेवी
(D) पं. क्षमाराव
उत्तर :
(B) गार्गी
प्रश्न 14.
इन्द्राणी का वर्णन किस वेद में है?
(A) अथर्ववेद
(B) ऋग्वेद
(C) सामवेद
(D) कोई नहीं
उत्तर :
(A) अथर्ववेद
प्रश्न 15.
मीरा लहरी की लेखिका कौन है?
(A) पुष्पादीक्षित
(B) तिरुमलाम्बा
(C) गंगादेवी
(D) पं. क्षमाराव
उत्तर :
(D) पं. क्षमाराव
प्रश्न 16.
किस युग में मन्त्रों की दर्शिका न केवल ऋषि बल्कि ऋषिका भी थी?
(A) सामन्त युग
(B) कलियुग
(C) वैदिक युग
(D) सतयुग
उत्तर :
(C) वैदिक युग
प्रश्न 17.
याज्ञवल्क्य की पत्नी कौन थी?
(A) मैत्रेयी
(B) सुलभा
(C) देवकुमारिका
(D) रामभद्राम्बा ।
उत्तर :
(A) मैत्रेयी
प्रश्न 18.
याज्ञवल्क्य ने अपनी पत्नी को क्या शिक्षा दी?
(A) नीति की.
(B) धर्म की
(C) अर्थ की
(D) आत्मतत्व की
उत्तर :
(D) आत्मतत्व की
प्रश्न 19.
याज्ञवल्क्य ने आत्मतत्व की शिक्षा किसकी दी थी?
(A) मैत्रेयी को
(B) गार्गी को।
(C) सुलभा को
(D) रामभद्राम्बा को
उत्तर :
(A) मैत्रेयी को
प्रश्न 20.
‘सर्वशुक्ला सरस्वती’ किसने कहा है?
(A) याज्ञवल्क्य ने
(B) बाणभट्ट ने
(C) जनक ने
(D) दण्डी ने
उत्तर :
(D) दण्डी ने
प्रश्न 21.
गंगा देवी का समय क्या है?
(A) चौदहवीं सदी
(B) आठवीं सदी
(C) नवमीं सदी
(D) बारहवीं सदी
उत्तर :
(A) चौदहवीं सदी
संस्कृत में वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तर
प्रश्न 1.
समाजस्य यानं केन चलति?
(A) पुरूषैः
(B) नारीभिः
(C) पुरुषैः नारीभिश्च
(D) कविभिः
उत्तर :
(C) पुरुषैः नारीभिश्च
प्रश्न 2.
वागाम्भृणी कुत्र ऋषिका निर्दिघ्यते?
(A) अथर्ववेदे
(B) सामवेदे
(C) ऋग्वेदे
(D) यजुर्वेद
उत्तर :
(A) अथर्ववेदे
प्रश्न 3.
लौकिक-संस्कृतसाहित्ये कियतीनां कवयित्रीणां वर्णनं लभ्यते? ।
(A) चत्वारिशत्
(B) पंचविशत्
(C) षड्विशत्
(D) अष्टाविंशत्
उत्तर :
(A) चत्वारिशत्
प्रश्न 4.
याज्ञवल्क्यः स्वपत्नी किं शिक्षयति?
(A) ज्ञानतत्त्वम्
(B) शिक्षातत्वम्
(C) वेदतत्त्वम्
(D) आत्मतत्त्वम्
उत्तर :
(D) आत्मतत्त्वम्
प्रश्न 5.
ऋग्वेदे कति ऋषिकाः दर्शनवत्यो निर्दिश्यन्ते?
(A) पञ्चविंशतिः
(B) षडविंशतिः
(C) चतुर्विशतिः
(D) सप्तविशतिः
उत्तर :
(C) चतुर्विशतिः
प्रश्न 6.
कस्मिन् युगे मन्त्राणां दर्शकाः न केवला ऋषयः अपितु ऋषिकाः
अपि सन्ति?
(A) कलियुगे
(B) सतयुगे
(C) त्रेतायुगे
(D) वैदिकयुगे
उत्तर :
(D) वैदिकयुगे
प्रश्न 7.
विपुलं किम् अस्ति? ।
(A) जीवनम्
(B) मरणम्
(C) संस्कृत साहित्यम्
(D) शिक्षनम्
उत्तर :
(C) संस्कृत साहित्यम्
प्रश्न 8.
गड़ादेवी किं महाकाव्यं अरचयत?
(A) मधुराविजयम्
(B) शङ्करचडितम्
(C) विजयांकम्
(D) ललितादित्यम्
उत्तर :
(A) मधुराविजयम्
प्रश्न 9.
याज्ञवल्क्यस्य पत्नी का आसीत्?
(A) धृतिमती
(B) दार्शनिकरुचिमती
(C) शिक्षिका
(D) कवयित्री
उत्तर :
(B) दार्शनिकरुचिमती
प्रश्न 10.
तिरुमलाम्बा कस्य चम्पूकाव्यस्य रचनां कृतवती?
(A) मधुराविजयम्
(B) शंकरचरितम्
(C) वरदाम्बिकापमिय
(D) मीरालहरी
उत्तर :
(C) वरदाम्बिकापमिय
प्रश्न 11.
अच्युतरायस्य राज्ञी का आसीत्?
(A) विजयभट्टारिका
(B) पण्डिता क्षमाराव
(C) गङ्गादेवी
(D) तिरूमलाम्बा
उत्तर :
(D) तिरूमलाम्बा
प्रश्न 12.
वृहदारण्यकोपनिषदि याज्ञवल्कस्य पत्नी ……. आसीत्। रिक्त स्थानानि पूरयत।
(A) मैत्रेयी
(B) मैत्री
(C) मत्रयी
(D) मैत्र
उत्तर :
(A) मैत्रेयी
प्रश्न 13.
कम्पपारायस्य राज्ञी का आसीत्?
(A) मैत्रेयी
(B) गङ्गादेवी
(C) क्षमाराव
(D) कमलादेवी
उत्तर :
(B) गङ्गादेवी
प्रश्न 14.
शंकरपाण्डुरंगः कः आसीत्?
(A) विद्वान्
(B) महान्
(C) कवि
(D) कथाकारः
उत्तर :
(A) विद्वान्
प्रश्न 15.
‘संस्कतसाहित्ये लेखिकाः पाठः कस्य महत्त्वं प्रतिपादयति?
(A) परुषस्य
(B) दुर्जनस्य
(C) महिलायाः
(D) सज्जनस्य
उत्तर :
(C) महिलायाः
प्रश्न 16.
कस्य यानं पुरुषैः नारीभिश्च चलति?
(A) नगरस्य
(B) देशस्य
(C) प्रान्तस्य
(D) समाजस्य
उत्तर :
(D) समाजस्य
प्रश्न 17.
आधुनिक संस्कृत लेखिकासु का प्रसिद्धा?
(A) क्षमारावः
(B) मिथिलेश कुमारी मिश्रः
(C) शांति देवी
(D) गङ्गा देवी
उत्तर :
(A) क्षमारावः
प्रश्न 18.
शंकरचरितस्य रचनाकारः का?
(A) पुष्पादीक्षितः
(B) तिरुमलाम्बा
(C) गङ्गादेवी
(D) पण्डिता क्षमारावः
उत्तर :
(D) पण्डिता क्षमारावः
प्रश्न 19.
अथर्ववेदे कति ऋषिकाः आसन् ?
(A) पञ्च
(B) चतुर्विशतिः
(C) चत्वारिशत्
(D) दश
उत्तर :
(A) पञ्च
प्रश्न 20.
गान्धिदर्शनप्रभाविता का आसीत्?
(A) क्षमाराव
(B) मैत्रेयी
(C) गङ्गादेवी
(D) तिरुमलाम्बा
उत्तर :
(A) क्षमाराव
प्रश्न 21.
जनकस्य सभायां शास्त्रार्थकुशला ………….. वाचक्नवी तिष्ठति सम। रिक्त स्थानानि पूरयता
(A) सन्मार्गी
(B) गार्गी
(C) रागी
(D) मार्गी
उत्तर :
(B) गार्गी
प्रश्न 22.
लौकिक संस्कृतसाहित्ये प्रायेण ……कवयित्रीणां सार्धशतं पद्यानि लभ्यन्ते। रिक्त स्थानानि पूरयत।
(A) दशमः
(B) नवम्
(C) चत्वारि
(D) चत्वारिंशत्
उत्तर :
(D) चत्वारिंशत्
प्रश्न 23.
सा च ….. वर्णा सीदति। रिक्त स्थानानि पूरयत।
(A) गेहुआ
(B) श्वे त
(C) श्याम
(D) श्यामश्वेत
उत्तर :
(C) श्याम
प्रश्न 24.
गङ्गादेवी का आसीत्? ।
(A) मीरालहरी
(B) ग्रामज्योतिः
(C) लेखिका
(D) मधुराविजयम्
उत्तर :
(C) लेखिका
प्रश्न 25.
विजयभट्टारिका कस्य राज्ञी आसीत्?
(A) चन्द्रगुप्तस्य
(B) अशोकस्य
(C) समुद्रगुप्तस्य
(D) चन्द्रदित्यस्य
उत्तर :
(D) चन्द्रदित्यस्य
प्रश्न 26.
कस्य सभायां शास्त्रार्थकुशला गार्गी वाचक्नवी तिष्ठति सम?
(A) रामस्य
(B) कृष्णस्य
(C) जनकस्य
(D) अशोकस्य
उत्तर :
(C) जनकस्य
प्रश्न 27.
विजयाङ्कायाः वर्णः कः आसीत्?
(A) तानं
(B) श्वेत
(C) पीतः
(D) श्यामः
उत्तर :
(D) श्यामः
प्रश्न 28.
‘शङ्करचरितम्’ इति जीवनचरितस्य रचयित्री का?
(A) क्षमारावः
(B) मिथिलेश कुमारी मिश्रः
(C) शांति देवी
(D) गङ्गा देवी
उत्तर :
(A) क्षमारावः
प्रश्न 29.
मीरालहरी ग्रनथस्य कवयित्री का?
(A) क्षमारावः
(B) मिथिलेश कुमारी मिश्रः
(C) शांति देवी
(D) गङ्गा देवी
उत्तर :
(A) क्षमारावः
संस्कृतसाहित्ये लेखिकाः (Objective Questions)
प्रश्न 1. याज्ञवल्क्य ने की शिक्षा किसको दी थी ?
(A) मैत्रेयी को
(B) बाणभट्ट को
(C) जनक को
(D) दाण्डी को
उत्तर-(A) मैत्रेयी को
प्रश्न 2. ‘सर्वशुक्ला सरस्वती‘ किसने कहा है ?
(A) याज्ञवल्क्य ने
(B) बाणभट्ट ने
(C) जनक ने
(D) दण्डी ने
उत्तर-(D) दण्डी ने
प्रश्न 3. ‘शंकरचरित‘ के रचनाकार कौन है ?
(A) पण्डिता क्षमाराव
(B) वनमाला भवालकर
(C) विजयाङ्का
(D) मिथिलेश कुमारी मिश्र
उत्तर-(A) पण्डिता क्षमाराव
प्रश्न 4. जनक की सभा में शास्त्रार्थ कुशला कौन थी ?
(A) शुलभा
(B) गार्गी
(C) मैत्रेयी
(D) यमी
उत्तर-(B) गार्गी
प्रश्न 5. गंगा देवी का समय क्या है ?
(A) चौदहवीं सदी
(B) आठवीं सदी
(C) नौवीं सदी
(D) बारहवीं सदी
उत्तर-(A) चौदहवीं सदी
प्रश्न 6. ऋगवेद में कितने मन्त्रदर्शनवती ऋषिकाओं का उल्लेख है ?
(A) पंच
(B) चतुर्विंशतिः
(C) विंशतिः
(D) चत्वारिंशत्
उत्तर-(B) चतुर्विंशतिः
प्रश्न 7. आधुनिक काल की संस्कृत कवयित्री कौन हैं?
(A) तिरुमलम्बा
(B) विजयाङका
(C) सुलभा
(D) पण्डिता क्षमाराव
उत्तर-(D) पण्डिता क्षमाराव
प्रश्न 8. याज्ञवल्क्य की पत्नी कौन है ?
(A) मैत्रेयी
(B) सुलभा
(C) देवकुमारिका
(D) रामभद्राम्बा
उत्तर-(A) मैत्रेयी
प्रश्न 9. महाभारत में किस लेखिका का उल्लेख मिलता है ?
(A) गार्गी का
(B) मैत्रेयी का
(C) सुलभा का
(D) यमी का
उत्तर-(C) सुलभा का
प्रश्न 10. वर्त्तमान काल की संस्कृत लेखिका कौन है ?
(A) गंगा देवी
(B) सुलभा
(C) मिथिलेश कुमारी मिश्र
(D) विजयांका
उत्तर-(C) मिथिलेश कुमारी मिश्र
प्रश्न 11. विजयांका का काल किस शतक में माना जाता है?
(A) पंचम
(B) सप्तम
(C) अष्ठम
(D) नवम
उत्तर-(C) अष्ठम
प्रश्न 12. आधुनिक काल की संस्कृत लेखिकाओं में कौन अतीव प्रसिद्ध है ?
(A) क्षमाराव
(B) मैत्रेयी
(C) आभाराव
(D) विजयांका
उत्तर-(A) क्षमाराव
प्रश्न 13. वनमाला भवालकर किस काल की संस्कृत कवयित्री है ?
(A) प्राचीनकाल
(B) अति प्राचीनकाल
(C) मध्यकाल
(D) वर्त्तमान काल
उत्तर-(D) वर्त्तमान काल
प्रश्न 14. याज्ञवल्क्य अपनी पत्नी मैत्रेयी को किसकी शिक्षा देते हैं ?
(A) भारतीय संस्कार
(B) न्याय-योग
(C) आत्म तत्व
(D) सांख्य
उत्तर-(C) आत्म तत्व
प्रश्न 15. विजय भट्टारिका किसकी पत्नी थी ?
(A) चन्द्रादित्य
(B) चन्द्रगुप्त
(C) चन्द्रकिशोर
(D) अच्युत राय
उत्तर-(A) चन्द्रादित्य
प्रश्न 16. पण्डिता क्षमाराव द्वारा रचित ‘सत्याग्रह गीता‘ किसके दर्शन द्वारा प्रभावित है ?
(A) महात्मा गाँधी
(B) जवाहर लाल नेहरू
(C) रानी लक्ष्मीबाई
(D) इन्दिरा गाँधी
उत्तर-(A) महात्मा गाँधी
(संस्कृत साहित्य की लेखिकाएँ)
लघु-उत्तरीय प्रश्नोत्तर (20-30 शब्दों में) ____दो अंक स्तरीय
प्रश्न 1. उपनिषद् में नारियों के योगदान काउल्लेख करें।
उत्तर- वृहदारण्यकोपनिषद् में याज्ञवल्क्य की पत्नी मैत्रेयी की दार्शनिकरुचि का वर्णन है। जनक की सभा में गार्गी प्रसिद्ध थी।
प्रश्न 2. संस्कृतसाहित्ये लेखिकाः पाठ से हमें क्या संदेश मिलता है?
उत्तर- इस पाठ के द्वारा संस्कृत साहित्य के विकास में महिलाओं के योगदान के बारे में ज्ञात होता है। वैदिक युग से आधुनिक समय तक ऋषिकाएँ, कवयित्री, लेखिकाएँ संस्कृत साहित्य के संवर्धन में अतुलनीय सहभागिता प्रदान करती रही हैं। संस्कृत लेखिकाओं की सुदीर्घ परम्परा है। संस्कृत भाषा के समृद्धि में पुरुषों के समान महिलाएँ भी चलती रही हैं।
प्रश्न 3. विजयनगर राज्य में संस्कृत भाषा की क्या स्थिति थी? तीन वाक्यों में उत्तर दें।
उत्तर- विजयनगर के सम्राट् संस्कृत भाषा के संरक्षण के लिए किए गए प्रयास बहुत ही सराहनीय है। उनके अन्तःपुर में भी संस्कृत रचना में कुशल रानियाँ थीं। महारानी विजयभट्टारिका ने बहुत सारे संस्कृत साहित्य की रचना की।
प्रश्न 4. ‘संस्कृतसाहित्ये लेखिकाः’ पाठ में लेखक ने क्या विचार व्यक्त किए हैं?
उत्तर- ‘संस्कृतसाहित्येलेखिकाः’ पाठ में लेखक का विचार है कि प्राचीन काल से लेकर आज तक महिलाओं ने संस्कृतसाहित्य में महत्त्वपूर्ण योगदान दिया है। दक्षिण भारत की महान साहित्यकार महिलाओं ने भी संस्कृत साहित्य को समृद्ध बनाया।
प्रश्न 5. संस्कृत में पण्डिता क्षमाराव के योगदान का वर्णन करें।
उत्तर- संस्कृतसाहित्य में आधुनिक समय की लेखिकाओं में पण्डिता क्षमाराव अति प्रसिद्ध हैं। शंकरचरितम् उनकी अनुपम रचना है। गाँधी दर्शन से प्रभावित होकर उन्होंने सत्याग्रहगीता, मीरालहरी, कथामुक्तावली, ग्रामज्योति, विचित्रपरिषद् यात्रा आदि रचनाएँ की हैं।
प्रश्न 6. संस्कृतसाहित्य में दक्षिण भारतीय महिलाओं के योगदानों का वर्णन करें।
उत्तर- चालुक्यवंश की महारानी विजयभट्टारिका ने लौकिक संस्कृतसाहित्य में महत्त्वपूर्ण योगदान दिया। लगभग चालीस दक्षिण भारतीय महिलाओं ने एक सौ पचास संस्कृत-काव्यों की रचना की है। इन महिलाओं में गंगादेवी, तिरुमलाम्बा, शीलाभट्टारिका, देवकुमारिका, रामभद्राम्बा आदि प्रमुख हैं।
प्रश्न 7. संस्कृतसाहित्य में आधुनिक समय के लेखिकाओं के योगदानों की चर्चा करें।
उत्तर- संस्कृतसाहित्य में आधुनिक समय की लेखिकाओं में पण्डिता क्षमाराव अति प्रसिद्ध हैं। उन्होंने शंकरचरितम्, सत्याग्रहगीता, मीरालहरी, कथामुक्तावली, विचित्र-परिषद् यात्रा, ग्रामज्योति इत्यादि अनेक गद्य-पद्य ग्रन्थों की रचना की। वर्तमान काल में लेखनरत कवत्रियों में पुष्पा दीक्षित, वनमाला भवालकर, मिथिलेश कुमारी मिश्र आदि प्रतिदिन संस्कृत साहित्य को समृद्ध कर रही है।
प्रश्न 8. संस्कृत साहित्य के संवर्धन में महिलाओं के योगदान का वर्णन करें।
उत्तर- वैदिककाल से महिलाओं ने संस्कृत साहित्य की रचना एवं संरक्षण में काफी योगदान दिया है। ऋग्वेद में चौबीस और अथर्ववेद में पाँच महिलाओं का योगदान है। यमी, अपाला, उर्वशी, इन्द्राणी और वागाम्भृणी मंत्रों की दर्शिकाएँ थीं। गंगादेवी, तिरुमलाम्बा, शीलाभट्टारिका, देवकुमारिका आदि दक्षिण की महिलाओं ने भी साहित्य की रचना में योगदान दिया है। पंडिता क्षमाराव, पुष्पादीक्षित, वनमाला भवालकर आदि जैसी अनेक आधुनिक महिलाओं ने भी अपना योगदान दिया है। इस प्रकार, भारत में हमेशा संस्कृत साहित्य में महिलाओं का योगदान रहा है।
You must watch ….
पीयूषम् भाग 2 Class 10 Solutions
- Chapter 1 मङ्गलम्
- Chapter 2 पाटलिपुत्रवैभवम्
- Chapter 3 अलसकथा
- Chapter 5 भारतमहिमा
- Chapter 6 भारतीयसंस्काराः
- Chapter 7 नीतिश्लोकाः
- Chapter 8 कर्मवीर कथाः
- Chapter 9 स्वामी दयानन्दः
- Chapter 10 मन्दाकिनीवर्णनम्
- Chapter 11 व्याघ्रपथिककथाः
- Chapter 12 कर्णस्य दानवीरता
- Chapter 13 विश्वशांतिः
- Chapter 14 शास्त्रकाराः
संस्कृत पीयूषम् द्रतयपाठय भाग 2 (अनुपूरक पुस्तक)
- Chapter 1 भवान्यष्टकम्ज
- Chapter 2 यदेवस्य औौदार्यम्
- Chapter 3 अच्युताष्टकम्
- Chapter 4 हास्याकाणिकः
- Chapter 5 संसारमोहः
- Chapter 6 मधुराष्टकम्
- Chapter 7 भीष्म-प्रतिज्ञा
- Chapter 8 वृक्षैः समं भवतु मे जीवनम्
- Chapter 9 अहो, सौन्दर्यस्य अस्थिरता
- Chapter 10 संस्कृतेना जीवनम्
- Chapter 11 पर्यटनम्
- Chapter 12 स्वामिनः विवेकानन्दस्य व्यथा
- Chapter 13 शुकेश्वराष्टकम्
- Chapter 14 वणिजः कृपणता
- Chapter 15 जयतु संस्कृतम्
- Chapter 16 कन्यायाः पतिनिर्णयः
- Chapter 17 राष्ट्रस्तुतिः
- Chapter 18 सत्यप्रियता
- Chapter 19 जागरण-गीतम्
- Chapter 20 समयप्रज्ञाः
- Chapter 21 भारतभूषा संस्कृतभाषा
- Chapter 22 प्रियं भारतम्
- Chapter 23 क्रियताम् एतत्
- Chapter 24 नरस्य
- Chapter 25 धुवोपाख्यानत्